Kada me je pre izvesnog vremena jedna učenica upitala šta zapravo znači reč tarab, šta predstavlja i na šta se odnosi, moram priznati da sam ostala malčice zatečena shvatajući da sam se veoma površno postavila prema ovom pojmu, odgovarajući joj isključivo iz okvira svog plesnog znanja. Ljudi koji se bave ovim plesom se veoma često susreću sa ovim pojmom, počev od omota na muzičkim diskovima gde ćete vrlo često naći ovu reč ispisanu velikim slovima, preko naziva za radionice. Vrlo često ćete čuti rečenice kao što su "ovo je tarab koreografija" ili "ona pleše tarab", pri čemu se ova reč uzima i koristi "zdravo za gotovo" uz eventualno objašnjenje od nekoliko rečenica, na čemu se sve završava.

Dakle, šta je Tarab?

Tarab je široko korišćen pojam u arapskom svetu, koji je zabeležen još u srednjevekovnim spisima o muzici i muzičarima Osmanskog carstva. Ne postoji tačna reč u engleskom jeziku koja odgovara prevodu ove reči sa arapskog, zbog čega ju je izuzetno teško definisati. U svetu orijentalnog (trbušnog) plesa tarab se odnosi na muzički repertoar kao i opštu muzičku doktrinu Egipta i drugih arapskih zemalja iz perioda posle Prvog svetskog rata. Ovakvu muziku su izvodili već pominjani velikani Um Kalsum, Warda, Abdel Halim Hafez i drugi. Tarab takođe označava i poseban plesni stil koji je proistekao iz gorepomenute muzike i tarab u plesnom kontekstu označava plesnu interpretaciju tarab muzike, otuda i naziv npr. tarab radionica. Međutim, ovaj plesni stil predstavlja potkategoriju klasičnog egipatskog stila i može doći do zabune ukoliko istu muzičku numeru nazovemo rečima tarab i egipatska klasika, jer tarab muzika spada u klasičnu egipatsku muziku, stoga su oba naziva pravilna.
Sa istorijskog aspekta pojam tarab je duboko ukorenjen u tradiciju, kulturu, religiju i svakodnevni život ljudi arapskog sveta. Tarab suštinski označava emocionalnu promenu i pomeranje iz normalnog stanja u stanje emotivne ekstaze izazvano muzikom, emotivna ekstaza se javlja kako kod muzičara koji izvode muziku, tako i kod publike koja je sluša. Muzičari interaguju sa publikom uspostavljajući most putem koga se razmenjuju informacije na mentalnom i duhovnom nivou. Pojam ekstaza više odgovara od pojma trans, jer ekstaza implicira da osoba koja je ekstatična ima svest o onome što se dešava oko nje, dok osoba koja je u transu nema.
Kada muzičar uđe u stanje ekstaze prilikom izvedbe, on onda može zapasti u posebno duhovno stanje povećanih sposobnosti, kreativnosti, inspiracije i uzbuđenja koje se naziva "saltanah". Kako su mu povećane mentalne i kreativne sposobnosti muzičar improvizuje i tumači muziku iz osećanja. Vešta primena muzičke inspiracije u stanju saltane je suštinski aspekt izvođenja tarab muzike, saltana je neizostavni deo taraba. Publika, koja je i sama zahvaćena ekstazom svojim povicima i navijanjem bodri i pomaže muzičaru da improvizuje. Muzičar u saltani može zapasti u stanje bezvremenosti improvizujući veoma dugo. Ovakav tarab je prilično zastupljen na proslavama, venčanjima, svetkovinama i dan danas.
Tarab se pojavljuje i u religijskom kontekstu. Naime, prilikom obavljanja verskih obreda od strane arapskih sveštenika pojanje i muzika imaju za cilj da uzdignu slušaoca iz trenutnog emotivnog stanja na viši nivo vodeći ga na emotivno putovanje. Interesantno je i to da se u nekoliko izvora pojanje Pravoslavne crkve označava kao tarab u cilju pomeranja emotivnog stanja vernika i njegovog duhovnog pročišćenja.
Dakle, kao što smo videli u kom god kontekstu da se spominje pojam tarab uvek je vezan za emotivno pomeranje i ulaženje u stanje emotivne i duhovne ekstaze izazvane muzikom! Za razliku od zapadne muzike koja je dobra za dočaravanje slika, kao u na primer baletskoj predstavi, istočna muzika izvlači "sirovu" emociju iz svojih slušaoca, ovo primećuju i zapadni i istočni muzičari koji su se bavili istraživanjem u ovom domenu.
Da se vratimo na naš ples. Prilikom izvođenja taraba plesačica preuzima ulogu muzičara, a njeno telo preuzima ulogu instrumenta. Ona je ta koja interaguje sa publikom uvodeći ih u stanje ekstaze, kao i publika nju i otuda ogromna težina interpretacije ovakve muzike. Za ovaj plesni stil je neophodna dobra ekspresija jer u suprotnom neće biti u stanju da postigne taj efekat. Koraci koji se koriste su osnovni, mada potrebna je i dobra tehnika izvođenja, kao i brzina pokreta. Danas je tarab ples stilizovan i prilagođen za scenu, emocije se do određene mere mogu uvežbati, ali ako osoba koja pleše ne oseća muziku unutar svog srca i duše, a ja bih opisala da se tačka ovog stapanja sa muzikom nalazi u centru grudnog koša (malo iznad želuca), onda će se naprosto videti da su pokreti i koraci naučeni i ništa više. Opustite se i zaplivajte bez stega u stanje saltane, iznenadićete se koliko ćete se osećati sveže i laki kao pero.

Autor: Inessa Šesterikov Milićević